Co dzieje się w głowie nastolatka?
Okres dojrzewania przypomina roboty drogowe, ponieważ mózg staje się jednym wielkim placem budowy. Powstaje mnóstwo nowych połączeń. Czasami jest ich tak dużo i są tak mocno rozbudowane, że kilka dróg może prowadzić do tej samej odpowiedzi. W celu „optymalizacji przejazdu” mózg zamyka mało uczęszczane i zbyt kręte drogi (przycinanie synaptyczne), wzmacniając w tym samym czasie najczęściej używane. Dzięki temu powstają nowe drogi ekspresowe i autostrady (mielinizacja) i poprawia się czas przejazdu. I właśnie to tworzenie i zrywanie sieci połączeń w mózgu nastolatka, kształtuje jego interakcje z otoczeniem, dlatego mówimy, że jest to czas szczególnej WRAŻLIWOŚCI1. Warto w tym miejscu podkreślić, że proces mielinizacji przebiega od tyłu do przodu mózgu, a więc w pierwszej kolejności proces będzie dotyczyć płata potylicznego, który odpowiedzialny jest za odczucia zmysłowe i czynności ruchowe. Następnie płata ciemieniowego, który odpowiedzialny jest za język, pamięć, myślenie abstrakcyjne i orientację przestrzenną …. i tak stopniowo do przodu aż do płata czołowego …
Złość u nastolatka jest normalna i naturalna.
Jest odpowiedzią na poczucie zagrożenia. To biologiczne zaprogramowanie, które w chwilach zagrożenia każe reagować ucieczką lub walką. “Ciało migdałowate odgrywa ważną rolę w modulowaniu funkcji układu wydzielania wewnętrznego oraz układu autonomicznego. Wpływa na zachowanie danego osobnika przez kontrolę czynności takich jak: obrona i agresja, pobieranie pokarmu, lęk, uczenie się i pamięć”2.
Odgrywa również bardzo ważną rolę w przetwarzaniu informacji czuciowych, które biorą udział w powstawaniu tzw. odpowiedzi zorientowanej na bodźce zagrażające. Sygnały ostrzegawcze są odbierane w ciele migdałowatym i wyzwalają chemicznie uwarunkowaną reakcję ucieczki lub walki. Aby umysł mógł zapanować nad tym odruchem, potrzebuje dobrze ukształtowanej kory przedczołowej, która rozwija się do około 25 roku życia. To właśnie płat czołowy związany jest z wolną wolą, przewidywaniem, organizowaniem, kontrolowaniem odruchów, empatią czy analizą danych i modulacją reakcji3. Dlatego w okresie adolescencji reakcje nastolatka dodatkowo obarczone są gwałtownością z powodu “reorganizacji zagospodarowania przestrzennego”4 w mózgu.
Jak reagować? Jak wspierać?
Serdecznie zapraszamy do odsłuchania wykładu, na którym razem z mężem mieliśmy okazję osobiście uczestniczyć na Wydziale Psychologii SWPS w Katowicach. Jest to wykład Katarzyny Kanieckiej – psycholog i pedagog, która współpracuje z Kliniką Uniwersytetu SWPS Rodzina. Prowadzi psychoterapię nastolatków i osób dorosłych.
1. Por. I.Filliozat, Już się nie rozumiemy. Jak przeżyć czas trzaskających drzwi, Kraków 2018, s.50-51.
2. Cyt. J.Moryś, Układ limbiczny a emocje, “Postępy Psychiatrii i Neurologii”, 1996, 5, suplement, 1 (3), s.8.
3. Por. I.Filliozat, Już się nie rozumiemy. Jak przeżyć czas trzaskających drzwi, Kraków 2018, s.50-51.
4. Więcej informacji w: F.E. Jensen, A.E.Nutt, Mózg nastolatka. Jak przetrwać dorastanie własnych dzieci, tłum.K.Sosnowska, Warszawa 2016.
Data publikacji: 04 luty 2020r
Aktualizacja: 26 sierpnia 2022 r
